دستورالعمل ATEX (Atmosphere Explosive) چیست؟
مدت زمان تخمینی مطالعه: 8 دقیقه
بخشنامه ATEX
دستورالعمل های ATEX دو دستورالعمل اتحادیه اروپا هستند که حداقل الزامات ایمنی را برای محیط های کاری و تجهیزات مورد استفاده در جوهای انفجاری توصیف می کنند. نام اولیه عبارت «Appareils destinés à être utilisés en Atmosphere Explosive» (به فرانسوی «تجهیزات در نظر گرفته شده برای استفاده در اتمسفرهای انفجاری») است.
بخشنامه ها
سازمان‌های اتحادیه اروپا باید دستورالعمل‌هایی را برای محافظت از کارکنان در برابر خطر انفجار در مناطقی با جو انفجاری دنبال کنند.
دو دستورالعمل ATEX وجود دارد (یکی برای سازنده و دیگری برای استفاده کننده از تجهیزات):
دستورالعمل ATEX 114 “تجهیزات” 2014/34/EU – تجهیزات و سیستم های حفاظتی در نظر گرفته شده برای استفاده در جوهای بالقوه انفجاری
دستورالعمل ATEX 153 “محل کار” 1999/92/EC – حداقل الزامات برای بهبود ایمنی و حفاظت از سلامت کارگران به طور بالقوه در معرض خطر از جوهای انفجاری.
توجه: دستورالعمل 94/9/EC “تجهیزات” ATEX 95، در 20 آوریل 2016 پس از جایگزینی با دستورالعمل ATEX 114 2014/34/EU لغو شد. دستورالعمل ATEX 2014/34/EU برای تولیدکنندگان از 20 آوریل 2016 همانطور که در ماده 44 دستورالعمل ذکر شده است اجباری است.
دستورالعمل ATEX 2014/34/EU در 29 مارس 2014 توسط پارلمان اروپا منتشر شد. این به هماهنگی قوانین کشورهای عضو مربوط به تجهیزات و سیستم های حفاظتی در نظر گرفته شده برای استفاده در جوهای بالقوه انفجاری اشاره دارد.
با توجه به دستورالعمل ATEX 99/92/EC، الزام این است که کارفرمایان باید مناطقی را که در آن جوهای بالقوه انفجاری ممکن است رخ دهد، به مناطق خاصی طبقه بندی کنند. طبقه بندی داده شده به یک منطقه خاص و اندازه و مکان آن به احتمال وقوع یک جو انفجاری و تداوم آن در صورت وقوع بستگی دارد.
تجهیزات در حال استفاده قبل از ژوئیه 2003 مجاز به استفاده نامحدود هستند مشروط بر اینکه ارزیابی ریسک نشان دهد که انجام این کار ایمن است.
هدف دستورالعمل 2014/34/EU اجازه تجارت آزاد تجهیزات و سیستم‌های حفاظتی «ATEX» در اتحادیه اروپا با حذف نیاز به آزمایش و اسناد جداگانه برای هر کشور عضو است.
این مقررات برای تمام تجهیزاتی که برای استفاده در جوهای انفجاری در نظر گرفته شده اند، اعم از الکتریکی یا مکانیکی، از جمله سیستم های حفاظتی اعمال می شود. دو دسته تجهیزات وجود دارد: ‘I’ برای معدن و ‘II’ برای صنایع سطحی. تولیدکنندگانی که مفاد آن را اعمال می‌کنند و علامت CE و علامت Ex را نصب می‌کنند، می‌توانند تجهیزات خود را در هر نقطه از اتحادیه اروپا بدون هیچ الزام دیگری در رابطه با خطرات تحت پوشش بفروشند. این دستورالعمل طیف وسیعی از تجهیزات را پوشش می‌دهد، به طور بالقوه از جمله تجهیزات مورد استفاده در سکوهای ثابت دریایی، در کارخانه‌های پتروشیمی، معادن، کارخانه‌های آرد و سایر مناطقی که ممکن است جوی بالقوه انفجاری وجود داشته باشد.
به طور کلی، سه پیش شرط برای اعمال این دستورالعمل وجود دارد: (الف) تجهیزات باید منبع اشتعال موثر خود را داشته باشند، (ب) برای استفاده در جوی بالقوه انفجاری (مخلوطات هوا) در نظر گرفته شده باشند، و (ج) در شرایط جوی معمولی باشد.
این دستورالعمل همچنین اجزای ضروری برای استفاده ایمن و وسایل ایمنی را که مستقیماً به استفاده ایمن از تجهیزات در محدوده کمک می کنند را پوشش می دهد. این وسایل اخیر ممکن است خارج از محیط بالقوه انفجاری باشند.
تولیدکنندگان/تامین کنندگان (یا واردکنندگان، در صورتی که تولیدکنندگان خارج از اتحادیه اروپا هستند) باید اطمینان حاصل کنند که محصولات آنها الزامات بهداشتی و ایمنی ضروری را برآورده می کند و از رویه های انطباق مناسب برخوردار است. این معمولاً شامل آزمایش و صدور گواهینامه توسط یک مرجع صدور گواهینامه “شخص ثالث” است (معروف به یک نهاد آگاه مانند UL، Vinçotte، Intertek، Sira، Baseefa، Lloyd’s، TUV ICQC) اما تولیدکنندگان/تامین کنندگان می توانند تجهیزات رده 3 را “خودگواهی دهند” (پرونده فنی شامل نقشه ها، تجزیه و تحلیل خطر و کتابچه راهنمای کاربر به زبان محلی) و تجهیزات غیر الکتریکی رده 2. با این حال، برای رده 2، پرونده فنی باید نزد یک سازمان اطلاع‌رسانی شود. پس از تأیید، تجهیزات با «CE» (به این معنی که با ATEX و سایر دستورالعمل‌های مربوطه مطابقت دارد) و نماد «Ex» مشخص می‌شوند تا آن را به عنوان تأیید شده تحت دستورالعمل ATEX مشخص کند. پرونده فنی باید برای مدت 10 سال نگهداری شود.
صدور گواهینامه تضمین می کند که تجهیزات یا سیستم حفاظتی برای هدف مورد نظر خود مناسب است و اطلاعات کافی برای اطمینان از استفاده ایمن از آن ارائه می شود. چهار طبقه بندی ATEX وجود دارد تا اطمینان حاصل شود که یک قطعه خاص از تجهیزات یا سیستم حفاظتی مناسب است و می تواند به طور ایمن در یک برنامه خاص استفاده شود:
1. کاربرد صنعتی یا معدنی
2. دسته تجهیزات
3. جو
4. دما.
ATEX به عنوان یک دستورالعمل اتحادیه اروپا معادل ایالات متحده خود را تحت استاندارد HAZLOC می یابد. این استاندارد که توسط اداره ایمنی و بهداشت شغلی ارائه شده است، مکان های خطرناک مانند جوهای انفجاری را تعریف و طبقه بندی می کند.
جوهای انفجاری
در DSEAR، اتمسفر انفجاری به عنوان مخلوطی از مواد خطرناک در شرایط جوی خاص که بخشی از هوا هستند تعریف می شود. آنها به شکل گازها یا ذرات معلق در هوا هستند که پس از احتراق، احتراق به کل مخلوط گسترش می یابد.
شرایط جوی فوق دماهای 20- تا 40 درجه سانتیگراد و فشارهای 0.8 تا 1.1 بار هستند.
طبقه بندی منطقه
دستورالعمل ATEX انفجارهای ناشی از گاز/بخارهای قابل اشتعال و گرد و غبار/الیاف قابل احتراق را پوشش می دهد (که برخلاف تصور رایج می تواند منجر به انفجارهای خطرناک شود.
در زیر طبقه بندی مناطقی که می توانند اتمسفر انفجاری ایجاد کنند، آورده شده است.
گاز/بخار/مه:
مناطق زیر هر یک به عنوان مکانی تعریف می شوند که در آن اتمسفر انفجاری متشکل از مخلوطی از هوا یا مواد خطرناک به شکل گاز، بخار یا مه …
منطقه 0 – … به طور مداوم یا برای مدت طولانی یا مکرر وجود دارد.
منطقه 1 – … احتمالاً گاهی اوقات در عملیات عادی رخ می دهد.
Zone 2 – … در عملیات عادی به احتمال زیاد رخ نمی دهد و در صورت وقوع، فقط برای مدت کوتاهی باقی می ماند.
گرد و غبار/الیاف:
اینها به عنوان مکانی تعریف می شوند که در آن یک جو انفجاری به شکل ابری از غبار قابل احتراق در هوا است …
منطقه 20 – … به طور مداوم یا برای دوره های طولانی یا مکرر وجود دارد.
منطقه 21 – … احتمالاً گاهی اوقات در عملیات عادی رخ می دهد.
منطقه 22 – … در عملیات عادی به احتمال زیاد رخ نمی دهد، اما در صورت وقوع، فقط برای مدت کوتاهی باقی می ماند.
منبع احتراق موثر
“منبع احتراق موثر” اصطلاحی است که در دستورالعمل ATEX اروپا به عنوان رویدادی تعریف شده است که در ترکیب با اکسیژن و سوخت کافی می تواند باعث انفجار شود. متان، هیدروژن و غبار زغال سنگ نمونه های خوبی از سوخت های احتمالی هستند.
منابع اشتعال موثر عبارتند از:
رعد و برق می زند
جریان های سرگردان
الکتریسیته ساکن
برخی از فرکانس های امواج الکترومغناطیسی (امواج نور)
اولتراسوند یا فراصوت (هر امواج صوتی با فرکانس بالاتر از آنچه انسان می تواند بشنود؛ معمولاً از 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز در نظر گرفته می شود)
کلیدهای برق (تغییر کردن کلید برق (به ویژه خاموش کردن آن) می تواند باعث ایجاد قوس در داخل کلید شود)
شعله های باز (ممکن است از یک سیگار روشن تا فعالیت جوشکاری متغیر باشد)
گازهای داغ (این می تواند شامل گازی باشد که فقط ذرات داغ در آن وجود دارد)
جرقه ضربه ای که به صورت مکانیکی ایجاد می شود (به عنوان مثال، ضربه چکش بر روی سطح فولادی زنگ زده در مقایسه با ضربه چکش بر روی سنگ چخماق. سرعت و زاویه ضربه (بین سطح و چکش) مهم است؛ ضربه 90 درجه به یک سطح نسبتاً است. بی ضرر)
جرقه های اصطکاکی ایجاد شده به صورت مکانیکی (ترکیب مواد و سرعت اثربخشی منبع اشتعال را تعیین می کند. به عنوان مثال اصطکاک فولاد و فولاد 4.5 متر بر ثانیه با نیرویی بیشتر از 2 کیلو نیوتن منبع اشتعال موثر است. ترکیب آلومینیوم و زنگ همچنین بسیار خطرناک است. برای داشتن یک منبع اشتعال موثر، اغلب بیش از یک جرقه داغ قرمز لازم است.
جرقه های الکتریکی (به عنوان مثال، اتصال الکتریکی بد یا فرستنده فشار معیوب)
تخلیه الکترواستاتیک (الکتریسیته ساکن را می توان با لغزش هوا بر روی بال یا یک مایع غیر رسانا که از طریق صفحه فیلتر جریان می یابد تولید کرد)
تابش یونیزه کننده
سطوح داغ
واکنش‌های گرمازا (یک واکنش شیمیایی که گرما را از مواد درگیر به ناحیه اطراف دفع می‌کند)
فشرده سازی آدیاباتیک (زمانی که هوا به سرعت از یک گذرگاه باریک رانده می شود و باعث گرم شدن سطح گذر می شود)