تفاوت تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات معمولی

در صنایع حساس مانند نفت، گاز، پتروشیمی و معادن، انتخاب تجهیزات ایمنی مناسب نقشی کلیدی در پیشگیری از بروز حوادث دارد. فرق تجهیزات ضد انفجار با نمونه‌های معمولی یکی از مهم‌ترین مباحثی است که باید به آن پرداخته شود. برخی تجهیزات صنعتی در محیط‌هایی استفاده می‌شوند که وجود جرقه یا افزایش دما می‌تواند خطر انفجار را به‌همراه داشته باشد. در این مقاله، تفاوت تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات معمولی بررسی و ویژگی‌های کلیدی هرکدام معرفی می‌شود.

اهمیت و ضرورت استفاده از تجهیزات ضد انفجار

در محیط‌های صنعتی که احتمال نشت گازهای قابل اشتعال، گردوغبارهای انفجاری یا بخارات شیمیایی وجود دارد، استفاده از تجهیزات ضد انفجار یک ضرورت حیاتی محسوب می‌شود. این تجهیزات با طراحی ویژه خود، مانع از ایجاد جرقه یا افزایش بیش‌از حد دما می‌شوند و احتمال وقوع آتش‌سوزی و انفجار را به حداقل می‌رسانند. نبود تجهیزات ایمن در چنین محیط‌هایی می‌تواند منجر به حوادث ناگوار، خسارات مالی سنگین و تهدید جان کارکنان شود.

رعایت استانداردهای بین‌المللی مانند ATEX و IECEx در تولید این تجهیزات، نشان‌دهنده سطح ایمنی بالای آن‌هاست. استفاده از تجهیزات غیر استاندارد نه‌تنها ریسک انفجار را افزایش می‌دهد، بلکه ممکن است عملکرد فرآیندهای صنعتی را مختل کند و هزینه‌های نگه‌داری را بالا ببرد. به همین دلیل، بسیاری از صنایع از جمله نفت و گاز، پتروشیمی و معادن، ملزم به استفاده از استاندارد تجهیزات ضد انفجار هستند تا علاوه‌بر حفظ ایمنی، پایداری عملکرد سیستم‌های خود را تضمین کنند.

کاربرد تجهیزات ضد انفجار در صنایع شیمیایی

تفاوت تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات معمولی

تفاوت تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات معمولی را می‌توان در ساختار، مواد به‌کاررفته و استانداردهای ایمنی آن‌ها مشاهده کرد. این تجهیزات به‌طور خاص برای محیط‌هایی طراحی شده‌اند که احتمال انفجار ناشی از گازها، بخارات یا گردوغبارهای قابل اشتعال وجود دارد. در مقابل، تجهیزات معمولی فاقد ویژگی‌های مقاومتی لازم برای این شرایط هستند.

در جدول زیر، فرق تجهیزات ایمنی ضد انفجار و تجهیزات عادی را از نظر مشخصات فنی و عملکرد مقایسه می‌کنیم:

به‌عنوان مثال، دوربین مداربسته ضد انفجار دارای بدنه‌ای مقاوم و عایق در برابر حرارت و ضربه است که امکان عملکرد پایدار آن را در محیط‌های مستعد انفجار فراهم می‌کند. در مقابل، مدل‌های معمولی فاقد این قابلیت هستند و ممکن است در شرایط سخت صنعتی دچار آسیب یا خرابی شوند.

تاثیر استفاده از تجهیزات ضد انفجار در کاهش حوادث

بسیاری از انفجارهای رخ‌داده در پالایشگاه‌ها، معادن و صنایع شیمیایی ناشی از به‌کارگیری تجهیزاتی بوده است که ایمنی لازم را نداشته‌اند. این تجهیزات با قرار گرفتن در معرض گرما، جرقه‌های الکتریکی یا برخوردهای مکانیکی، می‌توانند موجب ایجاد شرایطی برای انفجار یا آتش‌سوزی شوند. تحقیقات نشان داده است که جایگزینی تجهیزات عادی با تجهیزات ضد انفجار، میزان حوادث ناشی از این عوامل را تا 70% کاهش داده است.

علاوه‌بر کاهش خطرات، استفاده از این تجهیزات موجب افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های ناشی از خرابی‌های زودرس می‌شود. تجهیزاتی که مطابق با استانداردهای ایمنی طراحی شده‌اند، ماندگاری بیشتری دارند و نیاز به تعمیرات مکرر در آن‌ها کمتر است. این امر علاوه‌بر افزایش امنیت، بهره‌وری صنایع را نیز بهبود می‌بخشد.

نحوه تشخیص تجهیزات ضد انفجار از تجهیزات غیر ایمن

برای اطمینان از اینکه یک تجهیز واقعا ضد انفجار است، باید ویژگی‌های خاصی را بررسی کرد. بسیاری از تجهیزات صنعتی ممکن است برچسب‌هایی مشابه تجهیزات ایمن داشته باشند، اما بدون داشتن استانداردهای معتبر، ایمنی لازم را تامین نمی‌کنند. تشخیص فرق تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات عادی نیازمند آگاهی از برخی مشخصات فنی و استانداردهای بین‌المللی است. در ادامه به راهکارهایی اشاره می‌کنیم که به تشخیص آن‌هاکمک می‌کنند:

بررسی نشان‌های استاندارد

تجهیزاتی که دارای استاندارد اتکس ATEX یا گواهینامه‌هایی مانند IECEx و NEC هستند، به‌عنوان تجهیزات ضد انفجار معتبر شناخته می‌شوند. این علامت‌ها معمولا روی بدنه تجهیزات حک می‌شوند و تایید می‌کنند که محصول مطابق با مقررات ایمنی طراحی و تولید شده است. بررسی این نشان‌ها هنگام خرید، اولین گام در اطمینان از ایمنی تجهیزات در محیط‌های پرخطر محسوب می‌شود.

مطالعه مشخصات فنی

تجهیزات ضد انفجار از مواد خاصی ساخته شده‌اند که در برابر حرارت بالا، ضربه‌های شدید و فشار مقاوم هستند. مطالعه مشخصات فنی محصول، مانند جنس بدنه، نوع سیستم تهویه و کیفیت اتصالات، کمک می‌کند تا سطح ایمنی آن ارزیابی شود. انتخاب تجهیزاتی که مطابق با استاندارد تجهیزات ضد انفجار طراحی شده‌اند، می‌تواند از بروز سوانح صنعتی جلوگیری کند.

گواهینامه‌های معتبر

برندهای معتبر تولیدکننده تجهیزات صنعتی، همراه با محصولات خود گواهینامه‌های استاندارد تجهیزات ضد انفجار ارائه می‌دهند. این تاییدیه‌ها نشان می‌دهند که محصول، مراحل آزمایش و بررسی‌های ایمنی را با موفقیت پشت سر گذاشته است. عدم وجود این گواهینامه‌ها می‌تواند نشان‌دهنده کیفیت پایین و عدم ایمنی تجهیزات باشد، بنابراین پیش‌از خرید، بررسی تاییدیه‌های رسمی ضروری است.

روش‌های تست ایمنی تجهیزات ضد انفجار

تمام تجهیزات ضد انفجار باید تحت آزمایش‌های سخت‌گیرانه قرار بگیرند تا اطمینان حاصل شود که در شرایط مختلف ایمنی لازم را تامین می‌کنند. این تست‌ها مطابق با استاندارد تجهیزات ضد انفجار انجام می‌شوند و عملکرد تجهیز را در برابر عوامل محیطی و مکانیکی بررسی می‌کنند.

آزمون نفوذپذیری (IP Test)

این آزمایش میزان مقاومت تجهیزات در برابر ورود گردوغبار، مایعات و ذرات معلق را بررسی می‌کند. در محیط‌های صنعتی مانند پالایشگاه‌ها و معادن، استفاده از انواع تجهیزات ضد انفجار با درجه حفاظت بالا (IP) ضروری است تا عملکرد دستگاه در شرایط سخت حفظ شود.

تست حرارتی

در این آزمایش، دستگاه در دماهای بسیار بالا و پایین قرار می‌گیرد تا بررسی شود که آیا متریال به‌کاررفته در آن مطابق با استاندارد ATEX است و در شرایط سخت عملکرد مطلوبی دارد. فرق تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات عادی در این است که نمونه‌های ضد انفجار می‌توانند حرارت بالا را تحمل کنند، درحالی‌که، تجهیزات معمولی ممکن است دچار آسیب شوند.

بررسی مقاومت در برابر جرقه

یکی از مهم‌ترین تست‌های ایمنی تجهیزات صنعتی، آزمایش تولید جرقه است. تجهیزات ضد انفجار باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که در هیچ شرایطی جرقه ایجاد نکنند، زیرا حتی یک جرقه کوچک می‌تواند در محیط‌های مستعد انفجار، فاجعه‌آفرین باشد. این آزمون، به‌ویژه در دوربین‌های مداربسته محیط صنعتیو سایر تجهیزات الکتریکی بسیار حیاتی است.

آزمون ضربه و لرزش

در محیط‌های صنعتی، تجهیزات ممکن است در معرض ضربه‌های ناگهانی و ارتعاشات مداوم قرار بگیرند. این تست میزان مقاومت تجهیزات را در برابر چنین تنش‌هایی بررسی می‌کند. تجهیزاتی که تحت استاندارد تجهیزات ضد انفجار ساخته شده‌اند، باید از استحکام بالایی برخوردار باشند تا در شرایط سخت دچار نقص نشوند.

اجرای این تست‌ها مطابق با استاندارد تجهیزات ضد انفجار، از الزامات تولید و استفاده در محیط‌های پرخطر است. علاوه‌بر رعایت استانداردها، نگهداری از تجهیزات ضد انفجار نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. این تجهیزات باید به‌طور منظم مورد بازرسی، تمیزکاری و بررسی سلامت قطعات قرار گیرند تا عملکرد ایمن و بدون نقص آن‌ها تضمین شود.

محیط‌هایی که نیاز به تجهیزات ضد انفجار دارند

برخی محیط‌های صنعتی به‌دلیل شرایط خاص خود، نیاز به استفاده از تجهیزات ضد انفجار دارند. در این محیط‌ها، انتشار گازهای اشتعال‌زا، گردوغبارهای قابل احتراق و بخارات شیمیایی می‌تواند خطر انفجار را به‌همراه داشته باشد. به همین دلیل، استفاده از تجهیزاتی که مطابق با استاندارد ATEX و سایر استانداردهای تجهیزات ضد انفجار ساخته شده‌اند، امری ضروری است.

• صنایع نفت و گاز: محیط‌هایی با بخارات و گازهای اشتعال‌زا.
• مراکز تولید مواد شیمیایی: وجود ترکیبات فرار و خطر واکنش‌های شیمیایی.
• معادن زغال‌سنگ: گرد و غبار قابل اشتعال و خطر انفجار.
• کارخانه‌های آرد و شکر: ذرات معلق مستعد اشتعال.

در تمام این محیط‌ها، استفاده از تجهیزات مطابق با استاندارد تجهیزات ضد انفجار نه‌تنها از بروز حوادث جلوگیری می‌کند، بلکه امنیت و بهره‌وری مجموعه‌های صنعتی را نیز افزایش می‌دهد. انتخاب صحیح این تجهیزات، نیازمند شناخت دقیق شرایط محیطی و استانداردهای ایمنی معتبر است.

چرا تجهیزات ضد انفجار برای محیط‌های صنعتی ضروری هستند؟

در محیط‌های صنعتی پرخطر، انتخاب تجهیزات ایمنی مناسب امری حیاتی است. فرق تجهیزات ایمنی ضد انفجار و تجهیزات عادی در میزان مقاومت در برابر جرقه، حرارت و فشار مشخص می‌شود. تجهیزات ضد انفجار با بهره‌گیری از متریال غیر قابل اشتعال و طراحی ایمن، مطابق با استاندارد ATEX و IECEx ساخته می‌شوند و از بروز انفجار جلوگیری می‌کنند، درحالی‌که، تجهیزات عادی فاقد این استانداردها هستند و در محیط‌های پرخطر ایمنی لازم را تامین نمی‌کنند.

اطلاعات بیشتر: www.benweilighting.com

سوالات متداول

1. استاندارد ATEX چیست؟

استاندارد ATEX مجموعه‌ای از قوانین اروپایی برای استفاده از تجهیزات ایمن در محیط‌های مستعد انفجار است.

2. چگونه می‌توان از اصالت تجهیزات ضد انفجار اطمینان حاصل کرد؟

با بررسی گواهینامه‌های معتبر مانند ATEX،  UL و IECEx و نیز کدهای شناسایی ثبت‌شده روی تجهیزات.

3. آیا تجهیزات ضد انفجار نیاز به نگه‌داری خاصی دارند؟

بله، این تجهیزات باید به‌طور دوره‌ای بررسی و تست شوند تا عملکرد صحیح آن‌ها تضمین شود.

4. تفاوت بین تجهیزات ضد انفجار و تجهیزات ذاتا ایمن چیست؟

تجهیزات ضد انفجار از طراحی‌های خاصی برخوردارند که انفجارهای داخلی را کنترل می‌کنند، در حالی که، تجهیزات ذاتا ایمن طراحی شده‌اند تا حتی در شرایط بحرانی هم انرژی کافی برای ایجاد انفجار نداشته باشند.

5. آیا تمام صنایع نیاز به تجهیزات ضد انفجار دارند؟

خیر، این تجهیزات بیشتر در محیط‌هایی که دارای مواد قابل اشتعال هستند، استفاده می‌شوند.