توسعه صنایع مختلف و ورود فناوری ها و تکنولوژی های جدید به صنایع خطر بالقوه انواع آسیب را افزایش می دهد. حریق و انفجار از مهمترین آسیب هایی است که ممکن است در هر صنعتی رخ دهد. برای مقابله با آسیب ها پیشگیری بسیار مهم است. پیش از هرگونه آسیبی، مناطق مختلف باید با توجه به احتمال ایجاد حریق و انفجار در آن ها بررسی شوند و در هر زون یا منطقه، نکات پیشگیرانه و خاصی می بایست مورد استفاده و توجه قرار گیرند. برای مثال استفاده از تجهیزات ضد انفجار یا کاور ضد انفجار در مناطقی که احتمال حریق و انفجار در آن بالاتر است از الزامات به شمار می رود. به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص زون بندی مناطق خطرناک تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
مناطق خطرناک چه مناطقی هستند؟
در مناطق خطرناک غلظت گازهای قابل اشتعال بالا است، همچنین بخارات و غبار قابل اشتعال در این مناطق بسیار است. پتانسیل انفجار در مناطق خطرناک به دلیل شرایط موجود در این مناطق بسیار بالا است. به منظور زون بندی یا طبقه بندی مناطق خطرناک از لحاظ شدت خطر و قابلیت بالقوه انفجار و حریق در آن ها می توان از استانداردهای مختلفی استفاده کرد. برخی از استانداردهای زون بندی مناطق خطرناک شامل استانداردهای زیر هستند.
استاندارد IEC 60079 در زون بندی مناطق خطرناک
بر اساس این استاندارد مناطق خطر بر حسب گازهای قابل اشتعال به سه دسته میزان خطر بالا، متوسط و پایین تقسیم می شوند. به منطقه با خطر بالا کد 0، به منطقه با میزان خطر متوسط کد 1 و به منطقه با میزان خطر پایین کد 2 اختصاص داده شده است. مدت زمان وجود گازهای قابل اشتعال در منطقه 0 بالای 1000 ساعت در سال است، لذا ترکیب گازهای قابل اشتعال و هوا به مدت زمان طولانی در این مناطق وجود داشته و احتمال انفجار و احتراق در این مناطق بسیار بالا است. متوسط زمان وجود گازهای قابل اشتعال در منطقه 1، بین 10 تا 1000 ساعت در یک سال است و در این مدت زمان ترکیب هوا و گازهای قابل اشتعال به طور نسبی در این منطقه وجود دارد. در ناحیه 2 متوسط زمان وجود گازهای قابل اشتعال کمتر از 10 ساعت در سال است و در این منطقه ترکیب گازهای قابل اشتعال و هوا بسیار کم و این محیط بسیار ایمن تر از زون های قبلی است.
استاندارد IEC 60079 مناطق را بر حسب غبارهای قابل اشتعال نیز به سه دسته طبقه بندی می کند. در ناحیه با کد 20 میزان خظر غبارات قابل اشتعال بسیار بالا است و احتمال حریق در این مناطق بسیار بالا است. در منطقه 21 که احتمال وجود غبارهای قابل اشتعال بالا است، میزان ذرات معلق در هوا به قدری است که می توان احتمال ایجاد حریق را بالا دانست. در منطقه 22 که خطر وجود غبارهای قابل اشتعال بسیار پایین است احتمال انفجار و آتش سوزی در این مناطق بسیار کمتر است.
اقدامات لازم در مناطقی با احتمال بالای حریق و انفجار
پس از شناسایی زون بندی مناطق خطرناک لازم است تا اقدامات مناسبی در هرکدام از این مناطق صورت گیرد. یکی از اقدامات لازم، استفاده از تجهیزات ضد انفجار در این مناطق است.تجهیزاتی که در برابر آب، مایعات اشتعال پذیری چون الکل و بنزین، نفوذ گرد و خاک و … ایمن بوده و مقاومت می کنند را تجهیزات ضد انفجار می گویند. به تجهیزات ضد انفجار Ex هم می گویند. بدنه تجهیزات ضد انفجار در مقابل هر جریان الکتریکی عایق است. به دلیل عایق بودن بدنه این تجهیزات احتمال ایجاد هرگونه جرقه ای در این محیط که از گازهای قابل اشتعال مملو است، به کمترین مقدار ممکن خواهد رسید. از این تجهیزات در اکثر صنایعی مانند نفت، گاز، پتروشیمی و … که مدت زمان وجود گازهای قابل اشتعال در آن ها بیشتر است استفاده می شود. استفاده از برخی تجهیزات ضد انفجار زیر در این مناطق پر کاربرد است:
- باکس توزیع ضد انفجار در زون 0
- استفاده از چراغ آویز ضد انفجار
- بهره گیری از الکتروموتور ضد انفجار
- به کار بردن کلید کنترلی ضد انفجار
- به کارگیری چراغ تونلی ضد انفجار و …