نگهداری و مراقبت از تجهیزات ضد انفجار

عدم مراقبت از تجهیزات ضد انفجار می‌تواند منجر به خرابی آنها در وهله نخست باشد، اما آنچه بیش از حد نگران کننده است؛ وقوع انفجار و ایمنی کارکنان، تأسیسات و آسیب جدی به محیط زیست است.

اما برای بیشتر کسانی که با این تجهیزات سر و کار دارند، یک امر قطعی وجود دارد؛ آن هم این است که طراحی تجهیزات ضد انفجار به گونه‌ای است که از نشت جریان الکتریکی جلوگیری شده و هیچ گونه امکان نفوذ مواد خارجی مانند گرد و غبار، گاز یا مایعات به فضای داخلی آن ها وجود ندارد.

با این حال، آنچه که در حال حاضر مسئله است؛ روش‌های نگهداری از تجهیزات ضد انفجار است. ما در این مقاله به اهمیت مراقبت از تجهیزات ضد انفجار، استانداردها و مقررات آن پرداخته‌ایم. تا بتوانید با استفاده از این تجهیزات در محیط‌های پرخطر نیز احتمال وقوع حوادث انفجاری را به نزدیک صفر کاهش دهید.

آشنایی با تجهیزات ضد انفجار

تجهیزات ضد انفجار به دسته‌ای از ابزارهای الکتریکی گفته می‌شود که با طراحی ویژه، از نفوذ گرد و غبار، آب و مواد قابل اشتعال به درون خود جلوگیری می‌کنند. این تجهیزات دارای بدنه‌ای عایق در برابر جریان‌های الکتریکی هستند، به طوری که امکان ایجاد جرقه و خروج آن از داخل دستگاه به صفر می‌رسد.

مراقبت از تجهیزات ضد انفجار اهمیت دارد، به این دلیلی که به طور خاص برای استفاده در محیط‌های مستعد خطر طراحی شده‌اند، از جمله پالایشگاه‌ها، صنایع نفت و گاز، معادن، پمپ بنزین‌ها و سکوهای CNG. اغلب در چنین محیط‌هایی، گازها و سیالات اشتعال پذیر به راحتی منتشر می‌شوند و کوچک‌ترین جرقه ناشی از کنتاکت‌های الکتریکی می‌تواند منجر به انفجار شود.

بیشتر کسانی که از تجهیزات ضد انفجار استفاده می‌کنند؛ مهندسان و تکنسین‌های صنعت نفت و گاز، کارکنان معادن، مدیران و کارکنان پمپ‌بنزین‌ها و سکوهای سوخت‌گیری، تیم‌های ایمنی و حفاظت صنعتی، تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان تجهیزات ضد انفجار یا مدیران پروژه‌های صنعتی هستند.

اهمیت نگهداری از تجهیزات ضد انفجار

• کاهش هزینه‌ها:

نگهداری تجهیزات ضد انفجار می‌تواند از خرابی‌های پیش‌بینی‌نشده جلوگیری کند. این اقدامات پیشگیرانه که باید منظم و دقیق باشد به طور خلاصه شامل بازرسی‌های دوره‌ای، تمیزکاری و بررسی عایق‌ها هستند.

این امر به جلوگیری از مشکلات جدی و هزینه‌های تعمیراتی کلان کمک می‌کنند. همچنین، با تعمیرات به موقع می‌توان از نیاز به تعویض قطعات گران‌قیمت یا تجهیزات کامل اجتناب کرد.

• افزایش عمر مفید تجهیزات:

مراقبت از تجهیزات ضد انفجار باعث افزایش عمر مفید آنها می‌شود. بررسی دوره‌ای اجزاء داخلی و خارجی، به‌ویژه نوارهای آب‌بند، درزگیرها و حفاظت‌های الکتریکی از فرسایش سریع و خرابی‌های غیرمنتظره جلوگیری کرده و هزینه‌های جایگزین تجهیزات را نیز کاهش می‌دهد. نگهداری به‌طور صحیح، کارایی تجهیزات را حفظ کرده و آنها را در شرایط عملیاتی بهینه نگه می‌دارد.

• ایمنی بیشتر:

تجهیزات ضد انفجار که به ‌درستی نگهداری می‌شوند، خطرات احتمالی مانند نشت الکتریسیته و نفوذ مواد قابل اشتعال را به حداقل می‌رسانند. با جلوگیری از خرابی‌هایی که می‌تواند منجر به ایجاد جرقه یا دمای بالا شود، از وقوع انفجار و حوادث خطرناک در محیط‌های پرخطر جلوگیری می‌شود. این اقدامات موجب افزایش ایمنی کارکنان و محافظت از محیط‌های کاری حساس خواهد بود.

روش های نگهداری و مراقبت از تجهیزات ضد انفجار

تجهیزات ضد انفجار، به‌ویژه در صنایع حساس و پرخطر نقش جدی در تأمین ایمنی و جلوگیری از حوادث دارند. به‌طور خاص، نگهداری و مراقبت از تجهیزات ضد انفجار نه‌تنها به عملکرد بهینه آنها کمک می‌کند، بلکه از وقوع خسارات و خرابی‌های جدی نیز جلوگیری می‌کند، با این حال، به نظر می‌رسد که به روش‌های کلیدی و تخصصی نگهداری از این تجهیزات بسیار کم پرداخته شده؛ بنابراین بهتر است به آنها توجه بیشتری نشان دهید تا گام‌های مؤثری برای بهبود نگهداری این لوازم و ایمنی کارکنان بردارید.

تمیز کردن منظم

نگهداری از تجهیزات ضد انفجار به صورت منظم، برای حفظ عملکرد صحیح و طول عمر مفید آنها ضروری است. گرد و غبار، آلودگی‌ها و باقی‌مانده‌های مواد شیمیایی می‌توانند باعث آسیب به قطعات حساس و حتی خطرات احتمالی شوند. بنابراین با تمیزکردن منظم این تجهیزات از آنها مراقبت کنید.

• روش‌های مناسب تمیزکاری، شامل استفاده از پارچه‌های خشک و ضد استاتیک برای جلوگیری از ایجاد جرقه است.
• همچنین استفاده از دستگاه‌های تمیزکننده خاصی که مناسب برای تجهیزات ضد انفجار باشند، پیشنهاد می‌شود.
• در صورتی که تجهیزات در معرض مواد شیمیایی و آلاینده‌های خطرناک قرار دارند، این مواد باید با دقت و طبق استانداردهای مربوطه از سطح تجهیزات پاک شوند تا هیچ گونه آلودگی به قطعات حساس آسیب نزند.

روغن کاری تجهیزات ضد انفجار

روغن‌کاری مناسب و منظم اجزای متحرک تجهیزات ضد انفجار، مانع از سایش و خرابی قطعات می‌شود و باعث افزایش عمر مفید تجهیزات می‌شود. روغن‌کاری باید مطابق با دستورالعمل تولیدکننده صورت گیرد، زیرا استفاده از روغن نامناسب می‌تواند منجر به آسیب به تجهیزات شود.

توجه به نقاطی که به‌طور خاص نیاز به روغن‌کاری دارند، نظیر موتورهای الکتریکی، چرخ‌دنده‌ها و اتصالات فلزی، برای پیشگیری از ایجاد اصطکاک و خرابی‌های بعدی ضروری است. علاوه بر این، بررسی منظم سطح روغن و تعویض به‌موقع آن، برای جلوگیری از هرگونه آسیب به سیستم‌های داخلی تجهیزات ضد انفجار باید در برنامه‌های نگهداری گنجانده شود.

آموزش کارکنان

آموزش مداوم کارکنان در زمینه استفاده و نگهداری از تجهیزات ضد انفجار یکی از ارکان اصلی ایمنی در محیط‌های پرخطر است. کارکنان باید با اصول عملکرد این تجهیزات، روش‌های ایمن استفاده، تعمیرات و تشخیص خرابی آشنا شوند. آموزش‌ها باید شامل آشنایی با استانداردهای ایمنی و روش‌های اضطراری برای مواجهه با شرایط بحرانی باشد. به‌علاوه، کارکنان باید دوره‌های آموزشی مرتبط با تشخیص نقص‌های احتمالی و نحوه انجام تعمیرات کوچک و پیشگیرانه را گذرانده باشند تا از بروز خرابی‌های عمده و تهدیدات جدی جلوگیری شود.

توجه کنید یکی از تجهیزاتی که برای حفاظت از دستگاه‌ها و اجزای الکتریکی در برابر انفجارهای داخلی طراحی شده‌اند کاور ضد انفجار است. این کاورها معمولاً از مواد مقاوم به انفجار ساخته می‌شوند و طوری طراحی می‌شوند که هرگونه جرقه یا شعله درون دستگاه را در داخل محفظه نگه دارند و از انتشار آن به محیط خارجی جلوگیری کنند. این تجهیزات به‌ویژه در صنایع نفت و گاز، پتروشیمی، معادن، و سایر محیط‌های صنعتی که احتمال گسترش گازها، بخارات اشتعال‌پذیر، یا گرد و غبارهای انفجاری وجود دارد، استفاده می‌شوند.

اما برای استفاده از کاورهای ضد انفجار، نیاز به دانش فنی و دقت وجود دارد. نصب این تجهیزات به‌طور معمول توسط متخصصان یا تکنسین‌های آموزش‌دیده انجام می‌شود و کارکنان باید آموزش‌های خاصی را برای استفاده صحیح از این کاورها دریافت کنند.

استفاده از تکنولوژی

امروزه تکنولوژی‌های نوین می‌توانند به بهبود و تسهیل فرایندهای تعمیرات و مراقبت از تجهیزات ضد انفجار کمک بیشتری کنند. استفاده از سیستم‌های مانیتورینگ پیشرفته به‌منظور نظارت دائمی بر وضعیت تجهیزات و ارائه هشدارهای فوری در صورت بروز مشکل، یکی از این فناوری‌ها است. این سیستم‌ها می‌توانند اطلاعات لحظه‌ای در مورد دما، فشار و جریان‌های الکتریکی به مدیران فنی ارسال کرده و آنها را از هرگونه تغییرات غیرعادی مطلع کنند.

همچنین، تجزیه و تحلیل داده‌ها نیز می‌تواند به پیش‌بینی خرابی‌ها و برنامه‌ریزی نگهداری پیشگیرانه کمک کند، بدین ترتیب هزینه‌های غیرضروری تعمیرات کاهش می‌یابد و عمر تجهیزات افزایش می‌یابد.

برای مثال، استفاده از دوربین ضد انفجار در محیط‌هایی که انفجارها می‌تواند به راحتی رخ دهد، ضروری هستند. آنها معمولاً دارای بدنه‌ای مقاوم هستند تا خطرات ناشی از جرقه یا آتش‌سوزی را به حداقل برسانند و باعث هزینه بیشتری نشوند.

استانداردها و مقررات

رعایت استانداردهای بین‌المللی و مقررات محلی در زمینه مراقبت از تجهیزات ضد انفجار دارای اهمیت بالایی است و برای تضمین ایمنی، کارایی و تطابق با اصول ایمنی، ضروری است. این استانداردها مشخص می‌کنند که چگونه تجهیزات باید طراحی، تولید، نصب و نگهداری شوند تا در برابر شرایط سخت محیط‌های پرخطر مقاوم باشند.

استانداردهای بین‌المللی

برخی از استانداردهای معتبر که تجهیزات ضد انفجار باید با آنها همخوانی داشته باشند، عبارتند از:

• استانداردهای IEC (International Electrotechnical Commission)

برای تجهیزات الکتریکی ضد انفجار در محیط‌های پرخطر مانند کارخانه‌ها، معادن و پالایشگاه‌ها تدوین شده‌اند. این استانداردها الزامات مربوط به ایمنی الکتریکی، تست‌های مقاومت در برابر انفجار (مثل تست گاز و گرد و غبار) و آزمون‌های ویژه برای اطمینان از محافظت در برابر خطرات انفجار را شامل می‌شوند. برای مثال، استاندارد IEC 60079 شامل الزامات خاصی برای تجهیزات ضد انفجار است که باید در شرایط مختلف آزمایش شوند تا از نشت جریان الکتریکی یا جرقه در معرض گازها و بخارات اشتعال‌پذیر جلوگیری شود.

• استاندارد ATEX (Atmosphères Explosibles)

این استاندارد در اتحادیه اروپا برای تجهیزات ضد انفجار در محیط‌های پرخطر تنظیم شده است، به‌ ویژه در صنعت نفت، گاز، معدن و پتروشیمی کاربرد دارد. استاندارد ATEX الزامات مربوط به محافظت از تجهیزات در برابر انفجار و نحوه دسته‌بندی تجهیزات را بر اساس نوع خطرات محیطی و زون بندی مناطق خطرناک (Zone 0, Zone 1, Zone 2) مشخص می‌کند. تجهیزات باید بر اساس خطرات موجود به دسته‌های مختلف تقسیم شوند تا تطابق با استانداردهای ایمنی حفظ شود.

نکات مهم در رعایت استانداردها

• تجهیزات باید مقاوم در برابر انواع انفجارها باشند. این بدین معنی است که آنها باید قادر باشند از ایجاد جرقه‌های الکتریکی یا حرارت‌های بالا که ممکن است منجر به انفجار در محیط‌های خطرناک شوند، جلوگیری کنند.
• تجهیزات ضد انفجار باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که از هرگونه نشتی گاز، بخار یا گرد و غبار که ممکن است در معرض شرایط انفجار قرار گیرد، جلوگیری کنند. برای این منظور، استفاده از فناوری‌های خاص مانند پوشش‌های ضد انفجار و درزهای محکم ضروری است.
• مطابق با استانداردهای بین‌المللی و مقررات محلی، نصب، راه‌اندازی و نگهداری از تجهیزات ضد انفجار باید توسط متخصصان مجاز و با رعایت پروتکل‌های ایمنی خاص انجام شود. این فرآیند شامل بازرسی‌های دوره‌ای، تست‌های عملکرد، و ارزیابی‌های ریسک است.

جمع بندی

مراقبت از تجهیزات ضد انفجار برای حفظ عملکرد بهینه، ایمنی کارکنان و کاهش هزینه‌ها ضروری است. این فرآیند شامل آموزش کارکنان، بررسی‌های دوره‌ای و استفاده از تکنولوژی‌های جدید است. با رعایت استانداردها و مقررات، می‌توان از وقوع حوادث جلوگیری کرد و محیط کاری ایمن‌تری فراهم نمود.

در این مقاله از شرکت صهبا، به شیوه‌های مؤثر برای مراقبت از این تجهیزات پرداخته‌ایم تا ضمن بهبود عملکرد، ایمنی در محیط‌های صنعتی افزایش یابد. شرکت صهبا، یکی از معتبر‌ترین شرکت‌های تامین تجهیزات ضد انفجار در کشور است که طیف گسترده‌ای از تجهیزات ضد انفجار مانند دوربین‌های مداربسته ضد انفجار، جعبه‌های تقسیم ضد انفجار، گلندها و باکس‌های ضد انفجار با بالاترین کیفیت توسط این شرکت ارائه می‌شود.

سوالات متداول

• چرا نگهداری منظم تجهیزات ضد انفجار ضروری است؟

نگهداری از تجهیزات ضد انفجار به جلوگیری از آسیب‌ها و خطرات احتمالی کمک می‌کند. این امر همچنین از عملکرد بهینه تجهیزات و مطابقت با استانداردهای بین‌المللی اطمینان می‌دهد​.

• چه نوع بازرسی‌هایی برای تجهیزات ضد انفجار باید انجام شود؟

بازرسی‌های بصری، بررسی اسناد و گواهینامه‌ها و اطمینان از مطابقت با الزامات داخلی و خارجی از جمله اقدامات مهم برای تضمین عملکرد صحیح تجهیزات ضد انفجار است​.

• چطور می‌توان از خراب شدن تجهیزات ضد انفجار جلوگیری کرد؟

با انجام بازرسی‌های دوره‌ای، به روز رسانی گواهینامه‌ها و اسناد و اصلاح نقشه‌ها و مدارک فنی، می‌توان از خرابی و کاهش عمر تجهیزات ضد انفجار جلوگیری کرد​.