کاربرد تجهیزات ضد انفجار در صنایع شیمیایی

یک جرقه کوچک می‌تواند فاجعه‌ای بزرگ در صنایع شیمیایی رقم بزند. محیط‌های صنعتی، پر از مواد قابل اشتعال و گازهای خطرناک هستند که در صورت عدم رعایت ایمنی، منجر به انفجارهای مهیب می‌شوند. اما چگونه می‌توان این خطرات را مهار کرد؟ کاربرد تجهیزات ضد انفجار راهکاری اساسی برای پیشگیری از این حوادث است. این تجهیزات نه‌تنها ایمنی کارکنان را تضمین می‌کنند، بلکه مانع خسارات مالی و توقف تولید نیز می‌شوند. در این مقاله، به بررسی خطرات رایج، معرفی تجهیزات ضد انفجار و نکات کلیدی در انتخاب و خرید آن‌ها می‌پردازیم.

در یک کارخانه شیمیایی چه خطراتی وجود دارد؟

کارخانه‌های شیمیایی از جمله محیط‌های صنعتی پرریسک محسوب می‌شوند، زیرا در آن‌ها مواد قابل اشتعال، گازهای سمی و فرآیندهای حرارتی پیچیده به‌کار گرفته می‌شود. یک حادثه کوچک مانند نشت مواد، ایجاد جرقه یا افزایش دما می‌تواند به انفجار و خسارات جبران‌ناپذیری منجر شود. در ادامه، مهم‌ترین خطرات این محیط‌ها و راهکارهای ایمن‌سازی بررسی می‌شود.

۱. انتشار گازهای قابل اشتعال و سمی

برخی مواد شیمیایی مانند پروپان، متان، آمونیاک و کلر به‌صورت گاز، مایع یا بخار در فضا پخش می‌شوند. در صورت تماس این مواد با اکسیژن و منبع اشتعال، احتمال انفجار بالا می‌رود.

برای جلوگیری از تجمع گازهای خطرناک، استفاده از سیستم تهویه ضد انفجار در محیط‌های شیمیایی ضروری است. این سیستم‌ها باعث گردش هوای سالم و کاهش غلظت گازهای اشتعال‌زا در محیط می‌شوند. در کنار آن، نصب دوربین ضد انفجار در نقاط حساس کارخانه، امکان نظارت دائمی بر انتشار گازهای سمی و قابل اشتعال را فراهم می‌کند و به تیم‌های ایمنی کمک می‌کند تا در صورت بروز نشتی، اقدام سریع انجام دهند.

۲. جرقه‌های الکتریکی و الکتریسیته ساکن

موتورهای الکتریکی، کلیدهای برق و کابل‌کشی‌های نامناسب ممکن است جرقه‌هایی ایجاد کنند که در محیط‌های حاوی بخارات قابل اشتعال، منجر به انفجار شود. همچنین، تماس برخی مایعات و گازها با سطوح فلزی می‌تواند باعث ایجاد بار الکتریسیته ساکن شود که در صورت تخلیه ناگهانی، به یک جرقه خطرناک تبدیل خواهد شد.

تجهیزات استاندارد دارای محفظه‌های مقاوم هستند و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که از نفوذ گازهای خطرناک به داخل قطعات الکتریکی جلوگیری می‌کنند. علاوه‌بر این، استفاده از سیستم ارتینگ (اتصال به زمین) به دفع ایمن بارهای الکتریسیته ساکن کمک می‌کند و احتمال وقوع جرقه‌های ناگهانی را کاهش می‌دهد. همچنین، برای تامین نور مورد نیاز در محیط‌های صنعتی، باید از نور ضد انفجار استفاده شود که علاوه‌بر ایجاد روشنایی مناسب، گرمای زیادی ندارد و خطر اشتعال را کاهش می‌دهد.

۳. دمای بالا و واکنش‌های گرمازا

برخی واکنش‌های شیمیایی مانند فرآیندهای پالایش نفت و گاز، دما و فشار بالایی ایجاد می‌کنند. در صورت عدم کنترل، این شرایط می‌تواند منجر به انتشار گازهای سمی یا حتی انفجار شود.یکی از راهکارهای مهم برای مدیریت دمای محیط‌های شیمیایی پرخطر، استفاده از فن ضد انفجار است که امکان خنک‌سازی تجهیزات و کاهش دمای محیط را فراهم می‌کند.

این فن‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که در محیط‌های دارای گازهای قابل اشتعال، جرقه‌ای تولید نکنند و از گسترش شعله‌های احتمالی نیز جلوگیری کنند. کاربرد تجهیزات ضد انفجار در این موارد، به‌عنوان یک لایه ایمنی اضافی عمل می‌کند و مانع از گسترش حوادث می‌شود. در کنار آن، نصب دوربین مداربسته حرارتی در محیط‌های صنعتی، امکان پایش مستمر دمای تجهیزات و شناسایی نقاط داغ را ایجاد و از وقوع حوادث ناشی از افزایش دما جلوگیری می‌کند.

۴. نشت مواد شیمیایی خطرناک

مخازن و لوله‌های حاوی اسیدها، حلال‌ها و گازهای تحت‌فشار ممکن است دچار نشتی شوند که علاوه‌بر خطر انفجار، باعث آلودگی محیط و مسمومیت کارکنان می‌شود.

برای جلوگیری از نفوذ مواد شیمیایی به سیستم‌های برقی و سایر تجهیزات صنعتی، استفاده از کاندوئیت ضد انفجار و گلند ضد انفجار ضروری است. این تجهیزات به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در برابر نشت مواد شیمیایی مقاوم باشند و از انتقال گازهای قابل اشتعال به داخل محفظه‌های الکتریکی جلوگیری کنند. نصب جعبه تقسیم ضد انفجار در بخش‌های حساس کارخانه، باعث حفاظت از اتصالات برقی در برابر نشتی و جلوگیری از ایجاد اتصال کوتاه و جرقه‌های الکتریکی می‌شود.

دلایل آتش‌ سوزی در صنایع

کاربرد تجهیزات ضد انفجار در صنایع شیمیایی

تجهیزات ضد انفجار نقش مهمی در حفظ ایمنی کارکنان و جلوگیری از انفجارهای ناشی از گازهای قابل اشتعال در صنایع شیمیایی دارند. استفاده از سیستم‌های تهویه، دستگاه‌های اندازه‌گیری گاز و تابلو برق‌های ضد انفجار از تجمع گازهای خطرناک و ایجاد جرقه جلوگیری می‌کند. علاوه‌بر این، دوربین‌های نظارتی و سنسورهای مقاوم در برابر انفجار، امکان پایش مداوم شرایط محیطی را فراهم می‌کنند و ایمنی فرآیندهای صنعتی را افزایش می‌دهند.

به‌کارگیری کابل‌های برق و کلید و پریزهای ضد انفجار، خطر آتش‌سوزی را کاهش می‌دهد و جعبه‌های اتصال و تابلوهای کنترلی مقاوم، از آسیب‌دیدگی تجهیزات در برابر خوردگی و نوسانات دمایی جلوگیری می‌کنند. این تجهیزات نه‌تنها ایمنی محیط را تضمین می‌کنند، بلکه بهره‌وری خطوط تولید را افزایش می‌دهند و از خسارات مالی و توقف‌های ناگهانی در روند تولید جلوگیری می‌کنند.

نکات مهم انتخاب صحیح تجهیزات الکتریکی ضد انفجار

استفاده از تجهیزات غیر استاندارد می‌تواند باعث ایجاد جرقه و انفجار شود، از این رو، رعایت برخی نکات کلیدی زیر ضروری است. کاربرد تجهیزات ضد انفجار در این شرایط، نقشی حیاتی در کاهش خطرات ناشی از مواد قابل اشتعال و جلوگیری از وقوع حوادث ایفا می‌کند. در ادامه به این نکات می‌پردازیم.

استانداردهای جهانی ATEX و IECEx

استانداردهای ایمنی تعیین می‌کنند که یک تجهیز ضد انفجار تا چه میزان می‌تواند در برابر عوامل خطرزا مقاومت کند. در این زمینه، استاندارد تجهیزات ضد انفجار مانند ATEX و IECEx نقش کلیدی ایفا می‌کنند و به‌عنوان دو معیار معتبر برای ارزیابی ایمنی تجهیزات در محیط‌های پرخطر شناخته می‌شوند. این دو استاندارد به‌صورت زیر تعریف می‌شوند:

• استاندارد اتکسATEX : استاندارد اتکس در اتحادیه اروپا تدوین شده و تضمین می‌کند که تجهیزات برای محیط‌های خطرناک مناسب هستند.
• استاندارد :IECEx این استاندارد بین‌المللی است و تجهیزات را از نظر ایمنی در برابر انفجار بررسی می‌کند.

قبل از خرید تجهیزات ضد انفجار، حتما بررسی کنید که آیا دارای یکی از این استانداردها هستند یا خیر.

سطح حفاظت تجهیزات  (Protection Level)

کاربرد تجهیزات ضد انفجار به نوع طراحی و سطح ایمنی آن‌ها بستگی دارد. تجهیزات دارای سطح حفاظتی متفاوتی هستند که نشان‌دهنده میزان مقاومت آن‌ها در برابر انفجار، نفوذ گازها و گرد و غبار است. این موارد، در سطوح زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

•  :Explosion Proof Enclosure (Ex d)دارای محفظه‌ای مقاوم که مانع از انتشار جرقه‌ها و انفجار داخلی می‌شود.
• :Increased Safety (Ex e) طراحی‌شده برای کاهش احتمال ایجاد جرقه و افزایش سطح ایمنی.
•  :Intrinsic Safety (Ex i)این تجهیزات جریان و ولتاژ محدودی دارند تا از ایجاد جرقه جلوگیری شود.

این دسته‌بندی‌ها بر اساس استاندارد تجهیزات ضد انفجار تعیین می‌شوند و انتخاب سطح حفاظتی مناسب به نوع محیط و میزان خطرات موجود در آن بستگی دارد.

زون‌های خطر (Hazardous Zone Classification)

در محیط‌های صنعتی، میزان خطر انفجار متفاوت است، به همین دلیل، این محیط‌ها طبق زون بندی مناطق خطرناک به صورت زیر تقسیم‌بندی شده‌اند:

• :Zone 0   محیط‌هایی که همیشه دارای گازهای قابل اشتعال هستند.
•  :Zone 1محیط‌هایی که گازهای قابل اشتعال به‌طور موقت در آن‌ها حضور دارند.
• : Zone 2محیط‌هایی که به‌طور معمول خطر انفجار ندارند، اما احتمال آن وجود دارد.

انتخاب انواع تجهیزات ضد انفجار باید بر اساس این زون‌ها انجام شود تا از ایمنی بالای محیط اطمینان حاصل شود.

مواد سازنده تجهیزات ضد انفجار

تجهیزات ضد انفجار باید از موادی ساخته شوند که در برابر عوامل محیطی مقاوم باشند. نوع مواد سازنده نقش مهمی در عملکرد تجهیزات دارد. مواد مورد تایید  برای ساخت این تجهیزات، عبارتند از:

• استیل ضد زنگ: مقاوم در برابر خوردگی و دمای بالا، مناسب برای دوربین ضد انفجار و تجهیزات دیگر.
• آلومینیوم تقویت‌شده: سبک‌تر از استیل اما کمتر مقاوم در برابر شرایط سخت.
• پلی‌کربنات و مواد پلیمری: مقاوم در برابر رطوبت اما حساس به ضربه و گرما.

در کنار آن، دوربین مداربسته حرارتی و نور ضد انفجار برای محیط ‌های صنعتی نیز باید از مواد مقاوم ساخته شوند تا عملکرد بهتری در شرایط سخت داشته باشند.

قابلیت‌های ویژه تجهیزات ضد انفجار

علاوه‌بر ایمنی، برخی قابلیت‌های ویژه می‌توانند کاربرد تجهیزات ضد انفجار را بهبود بخشند و استفاده از آن‌ها را بهینه کنند. در این بخش، به برخی قابلیت‌های ویژه اشاره شده است:

• مقاومت در برابر رطوبت و گرد و غبار: جهیزات با استاندارد IP65 تا IP68 مناسب محیط‌های صنعتی هستند.
• مقاومت در برابر شوک و ضربه: برخی تجهیزات دارای گواهی IK هستند که نشان‌دهنده میزان تحمل آن‌ها در برابر ضربه است.
• نیاز کم به نگهداری: تجهیزات دارای طراحی بهینه، نیاز کمتری به تعمیر و سرویس دارند.

یکی از ویژگی‌های مهمی که در طراحی این تجهیزات باید رعایت شود تا احتمال ایجاد جرقه در مدارهای الکتریکی به صفر برسد، کنترل جرقه قطع و وصل در تجهیزات ضد انفجار است.

نگهداری از تجهیزات ضد انفجار

حتی بهترین تجهیزات ضد انفجار نیز در صورت عدم مواظبت صحیح، ممکن است عملکرد خود را از دست بدهند. انجام کارهای زیر جهت  نگهداری از تجهیزات ضد انفجار ضروری است:

• بازرسی دوره‌ای: تمامی تجهیزات باید به‌طور منظم بررسی شوند تا ترک، زنگ‌زدگی یا خرابی در آن‌ها مشخص شود.
• تمیزکاری تجهیزات: گرد و غبار و آلودگی‌های صنعتی می‌توانند عملکرد تجهیزات را کاهش دهند.
• تعویض قطعات فرسوده: هرگونه خرابی باید به‌سرعت برطرف شود تا ایمنی محیط حفظ شود.

با رعایت این نکات، می‌توان از عملکرد صحیح تجهیزات ضد انفجار در طولانی‌مدت اطمینان حاصل کرد.

خرید تجهیزات ضد انفجار برای صنایع شیمیایی از فروشگاه صهبا

استفاده از تجهیزات استاندارد در محیط‌های صنعتی و مطابق با استاندارد ATEX و IECEx، ایمنی محیط‌های کاری را تضمین می‌کند. کاربرد تجهیزات ضد انفجار در این محیط‌ها، علاوه‌بر کاهش خطرات ناشی از جرقه‌های الکتریکی، امنیت عملکرد تجهیزات صنعتی را نیز افزایش می‌دهد. از این رو، خرید تجهیزات ضد انفجار از این مجموعه به‌صورت آنلاین یا از طریق مشاوره تخصصی امکان‌پذیر است. این تجهیزات علاوه‌بر افزایش ایمنی، نیاز به نگه‌داری را نیز کاهش می‌دهند. برای مشاهده محصولات و انتخاب بهترین گزینه متناسب با محیط صنعتی، می‌توانید به فروشگاه صهبا مراجعه کنید.

حفظ ایمنی و بهره‌وری با تجهیزات ضد انفجار

استفاده صحیح از کاربرد تجهیزات ضد انفجار در صنایع شیمیایی، تاثیر مستقیمی بر کاهش ریسک‌های ایمنی و افزایش بهره‌وری فرآیندهای صنعتی دارد. این تجهیزات با طراحی مقاوم و استانداردهای بین‌المللی، نقش کلیدی در پیشگیری از انفجارها، کنترل شرایط پرخطر و حفظ ایمنی کارکنان ایفا می‌کنند. انتخاب تجهیزات متناسب با سطح خطر، همراه با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، نه‌تنها پایداری محیط صنعتی را تضمین می‌کند، بلکه از خسارات مالی و زیست‌محیطی نیز جلوگیری می‌کند.

اطلاعات بیشتر: intrinsicallysafestore.com

سوالات متداول

1. چرا صنایع شیمیایی به تجهیزات ضد انفجار نیاز دارند؟

برای جلوگیری از انفجار ناشی از گازهای قابل اشتعال، جرقه‌های الکتریکی و دمای بالا.

2. چه تجهیزاتی در محیط‌های صنعتی ضد انفجار محسوب می‌شوند؟

دوربین ضد انفجار، نور ضد انفجار، جعبه تقسیم ضد انفجار و فن ضد انفجار.

3. چگونه می‌توان خطر جرقه‌های الکتریکی را کاهش داد؟

با استفاده از تجهیزات ضد انفجار و سیستم‌های ارتینگ مناسب.

4. چه موادی در ساخت تجهیزات ضد انفجار استفاده می‌شود؟

استیل ضد زنگ، آلومینیوم تقویت‌شده و پلی‌کربنات مقاوم.

5. آیا نور ضد انفجار تفاوتی با نورهای معمولی دارد؟

بله، گرمای زیادی تولید نمی‌کند و خطر اشتعال را کاهش می‌دهد.